سرائیکی زبان دی تاریخ

سرائیکی لفظ دے اشتقاق دے متعلق کافی تحقیقات ہن۔ سرائیکی لفظ سنسکرت دے سؤوِریا [1] توں بݨا ہے جیہڑا قدیم ہند وچ پک سلطنت ہئی جس دا ذکر ہندواں دی مقدس کتاب مہا بھارت وچ وی ہے۔ کی دا لاحقہ لاوݨ نال ایہ لفظ سؤوِریاکی بݨ گیا۔ اس دے بعد بولݨ دی آسانی کیتے و دی آواز ہٹا ݙتی گئی یا وقت دے نال آپے ہٹ ڳئی جس نال لفظ سرائیکی بݨا ݙتا گیا۔ ایندے دے علاوہ جارج ابراہم گریسن نے لفظ سرائیکی کوں سندھی دے ہک لفظ سِرو دی بگڑی ہوئی یا سدھری ہوئی شکل ݙسیا جس دے معنی شمالی دے ہن. کرسٹوفر شیکل نے جارج ابراہم گریسن دی تحقیق کوں غلط آکھا ہے۔ ہک ٻئی تحقیق دے مطابق سرائیکی لفظ سرای توں بݨا ہے۔ سرائیکی ہک پراݨی زبان ہے۔ایہ پاکستان دے ادھلے علاقے وچ الای ویندی ہے۔پاکستان وچ ایندے الاوݨ والے تقریبا اٹھ کروڑکنوں وَدھ ہن۔ پاکستان دے علاوہ ایندے الاوݨ والے ہندوستان افغانستان عرب مما لک برطانیہ اتے امریکہ کنیڈا تے اسٹریلیا دے علاوہ ٻنیھں ملکیں وچ وی ہن۔ایہ آپݨے لٹریچر دے حوالے نال سرائیکی ہک امیر زبان ہے۔شاعری اتے نثر دے حوالے نال ہر سال ٻہوں زیادہ کتاباں چھپدین۔اتے ہر سال چنڳی کتاب تے اکیڈمی آف لیٹرز دی طرفوں خواجہ فرید انعام ݙتا ویندے "جرمن دانشور سر آرل سیٹن کا مکالمہ رائل جیوگرافیکل سوسائٹی دے جریدے جیو گرافیکل جنرل اپریل 1942ء صفحات 174 تاں 182 وچ شائع تھئیاں ہن، صفحہ 176 تے پیرا نمبر 2 وچ رگ وید دے گیتاں وچ ھک عظیم دریا سرسوتی دا ذکر ہے سرسوتی کِنوں مراد سویراس وتی یعنی اصحاب الرس دا دریا ہے ایں بنا پر یقین غالب تھی سڳدے سرائیکی دا لفظ دراصل سوویراکی ھاں جو آہستہ آہستہ وگڑ تے سرائیکی تھے ” سرسواتی دریا یاں ول ہاکڑا دریا چولستان وچ اِیں وقت خشک تھی چُکا ہے۔ ایہ دریا سرائیکی تہذیب و ثقافت دا ماخذ ہے احمد حسن دانی معروف تحقیق دان تے اسکالر ہن۔ ایں نظریے دی تصدیق کیتی ہے ٻقول احمد حسن دانی اکھدے کوٹ مٹھن وچ سویرا سلطنت دا دارالخلافہ ھاں جیندے شواہد احمد حسن دانی کٹھے کیتے ہن پیش کیتن ۔ شوکت مغل صاحب لکھیندن "پراݨی کتاباں وچ معلمین تے صوفیاء نے ایں زبان کیتے ایہ ناں استعمال کیتن گن ،سار،ایکی ،ایکہ،ایکم،وانی،اسور،ساریکا،سارایکی،آسورا اور اشورا ۔بعد وچ جو زبان ٻݨی اونکوں سارایکی یاں سرائیکی اکھیاں ڳئے۔شوکت مغل مزید لکھیندن جو سرائیکی زبان دا ناں ” ساراسین ” کِنوں نکلا ھوسے وی تھی سڳدے جو انھاں عرب قبائل کیتےاستعمال تھئیاں ہن، جنھاں دی سرحداں ابادان تے ختم تھیندا ھَن سراکین نام کا ایک ضلع وی عرب وچ موجود رہا ہے ” سرائیکستان دے ثقافتی، سیاسی تے روحانی مرکز ملتان دے کجھ مناظر افغانستان وچ سرائیک ناں دا ھک شہر وی ہے ایں توں ایہ چیز وی ثابت تھیندی ہے سرائیکی زبان قندھار تک آلائی ویندی ھائی اُوڈو کشمیر تک آلائی ویندی ھائی۔سرائیکی لفظ سرائیکی زبان دا خالص لفظ ہے جیندے معنی عزت دار ،سردار ،اُچے شملے والا جیکوں سرداری کیتے منتخب کیتا ویندے ۔اگر سرائیکی لفظ دے مختلف لفظاں ݙیٹھاں ونجے ایندا شکلاں کجھ ایں بݨندن ۔۔